Badania nad embrionalnymi komórkami macierzystymi: dylemat etyczny
Embrionalne komórki macierzyste dają nadzieję na nowe rodzaje terapii, jednak wykorzystywanie ich w celach badawczych jest przedmiotem gorących dyskusji. Regulacje prawne dotyczące badań z wykorzystaniem embrionalnych komórek macierzystych są różne w poszczególnych krajach. Jeśli podczas spotkania ze znajomymi w pubie poruszymy temat komórek macierzystych, temat ten podzieli zebranych. Jednak jak dokładnie wyglądają argumenty w tej debacie i dlaczego jest to problem tak trudny do rozwiązania?
Badania dotyczące zarodkowych komórek macierzystych (ESC) są przedmiotem debaty i wiele osób ma na ich temat skrajne opinie. Obie strony debaty są zainteresowane ochroną życia ludzkiego, więc dlaczego ich opinie są tak różne? Wszystko sprowadza się do sposobu postrzegania blastuli.
ECS składają się głównie z komórek występujących w ludzkiej blastuli, będącej jednym z najwcześniejszych stadiów życia. Zapłodniona komórka jajowa przekształca się w blastulę (złożoną z ~100 komórek), która może przeżyć wyłącznie przez krótki czas przed implantacją w macicy. Blastule wykorzystywane w badaniach są zazwyczaj pozyskiwane, izolowane i hodowane w laboratorium lub klinice leczenia bezpłodności.
Niektóre osoby postrzegają zniszczenie blastuli, w związku z tworzącymi ją komórkami, jako unicestwienie nienarodzonego dziecka.
Inni uważają, że blastula to jeszcze nie dziecko, ponieważ jeśli blastula nie zagnieździ się w ścianie macicy, nigdy nie będzie miała szansy stać się dzieckiem.
Co roku kliniki leczenia bezpłodności tworzą wiele blastul, które są niszczone, ponieważ są zbędne. Popierający badania nad ESC uważają zasadniczo, że użycie komórek z nadmiarowych blastul do badań i opracowania farmakoterapii, które mogłyby pomóc poprawić jakość życia i uratować życie chorych, jest rozwiązaniem znacznie lepszym niż ich utylizacja.
W tym miejscu ważna jest dyskusja. Debaty i dyskusje na temat moralnego i etycznego statusu ESC pomagają ustalić zasady i regulacje dotyczące badań naukowych oraz opracowania farmakoterapii wykorzystujących komórki macierzyste.
Ważne jest uzmysłowienie sobie, że mimo iż ludzie mają bardzo kategoryczne poglądy na temat tego co „najlepsze” dla społeczeństwa, grupy po obu stronach barykady są zainteresowane ochroną życia. Zrozumienie tego może pomóc ludziom szanować występujące pomiędzy nimi różnice poglądów oraz znaleźć kompromis.
Badania nad embrionalnymi komórkami macierzystymi stanowią dylemat natury etycznej. Zmuszają nas one do wyboru pomiędzy dwiema zasadami moralnymi:
- Obowiązkiem zapobiegania i przynoszenia ulgi w cierpieniu
- Obowiązkiem poszanowania wartości życia ludzkiego
W przypadku badań nad komórkami macierzystymi niemożliwe jest poszanowanie obu tych zasad jednocześnie. Aby uzyskać embrionalne komórki macierzyste, konieczne jest zniszczenie zarodka we wczesnej fazie rozwojowej, co oznacza zniszczenie potencjalnego życia ludzkiego. Jednak badania nad embrionalnymi komórkami macierzystymi mogą doprowadzić do opracowania nowych leków, które uśmierzą cierpienie wielu osób. Która więc zasada moralna powinna wziąć górę w tej sytuacji? Odpowiedź zależy od tego, jak postrzegamy zarodek. Czy posiada on status osoby?
Rozdział 1 filmu wprowadza niektóre kluczowe argumenty etyczne w tej debacie.
Obejrzyj ten i inne filmy na naszej stronie filmowej.
Status moralny embrionu jest kontrowersyjną i złożoną kwestią. Poniżej przedstawione są główne perspektywy, z jakich postrzegany jest ten problem.
1. Embrion posiada pełen status moralny od momentu zapłodnienia
Embrion jest postrzegany jako osoba lub jako potencjalna osoba. Kryteria „bycia osobą” są niejasne, poszczególne osoby definiują w różny sposób to, co czyni człowieka człowiekiem.
Argumenty za | Argumenty przeciw |
Rozwój dziecka z zapłodnionego jajeczka jest ciągłym procesem, a próba sprecyzowania jakiegokolwiek punktu, w którym rozpoczyna się “bycie osobą” jest arbitralna. Ludzki embrion jest osobą w fazie embrionalnej, tak jak niemowlak jest osobą w fazie niemowlęcej. Chociaż embrion obecnie nie posiada cech osoby, stanie się w przyszłości osobą i zasługuje na szacunek jako osoba. | Zarodek we wczesnej fazie, który nie zagnieździł się jeszcze w macicy, nie posiada psychologicznych, emocjonalnych i fizycznych cech kojarzonych z byciem osobą. Nie ma on więc praw, które podlegają ochronie i możemy wykorzystać go na rzecz pacjentów (którzy SĄ osobami). Embrion nie może rozwinąć się w dziecko bez przeniesienia do macicy kobiety. W rozwoju potrzebuje pomocy zewnętrznej. Nawet w takim wypadku, prawdopodobieństwo, że embriony użyte do zapłodnienia in vitro rozwiną się w donoszone ciąże, jest niskie. Coś, co mogłoby potencjalnie stać się osobą nie powinno być traktowane jakby było osobą. Kandydat na prezydenta jest potencjalnym prezydentem, jednak nie ma on uprawnień prezydenta i nie powinien być traktowany jako prezydent. |
2. Granica występuje po 14 dniach od zapłodnienia
Niektórzy twierdzą, że ludzki embrion zasługuje na specjalną ochronę po 14 dniach od zapłodnienia, ponieważ:
- Po 14 dniach embrion nie może już podzielić się i utworzyć ciąży bliźniaczej. Przed tym momentem embrion może rozdzielić się i stać się dwójką lub większą liczbą dzieci, lub też może przestać się rozwijać.
- Przed 14 dniem od zapłodnienia embrion nie posiada układu nerwowego i w związku z tym nie ma zmysłów. Jeśli pobieramy organy od pacjentów, którzy są uznani za pozostających w stanie śmierci biologicznej i wykorzystujemy je do przeszczepów, możemy również wykorzystać składające się ze stu komórek embriony pozbawione układu nerwowego.
- Zapłodnienie jest procesem, a nie “momentem”. Embrion w najwcześniejszej nie jest określany jako jednostka.
3. Embrion osiąga coraz wyższy status w miarę rozwoju
Embrion zasługuje na pewną ochronę od momentu, kiedy plemnik zapłodni jajeczko, a jego status moralny staje się coraz wyższy w miarę jak staje się coraz bardziej człowiekiem.
Argumenty za | Argumenty przeciw |
Istnieje kilka faz rozwoju, które zapewniają coraz wyższy status moralny: 1. Zagnieżdżenie embrionu w ścianie macicy około sześć dni po zapłodnieniu. 2. Pojawienie się smugi pierwotnej – zaczątków układu nerwowego – około 14 dni po zapłodnieniu Jeśli następuje śmierć zarodka, nasze uczucia różnią się w zależności od tego, w jakiej fazie znajdował się embrion. Zapłodnione jajo przed zagnieżdżeniem się w macicy zasługuje więc na mniejszy szacunek niż ludzki płód czy narodzone dziecko. Ponad połowa zapłodnionych jaj obumiera z przyczyn naturalnych. Jeśli takie straty występują w naturalnym procesie, wykorzystywanie niektórych zarodków w badaniach nad embrionalnymi komórkami macierzystymi nie powinno nas martwić. | Ochraniamy życie i interesy danej osoby nie dlatego, że jest ona wartościowa z punktu widzenia wszechświata, ale ponieważ jest to istotne dla samego zainteresowanego. Bez względu na to, jaki ma dla nas status moralny embrion, życie, którym on żyje, ma wartość dla samego embrionu. Jeśli uzależniamy status moralny embrionu od wieku, podejmujemy arbitralne decyzje dotyczące tego, kto jest człowiekiem. Na przykład jeśli uznamy, że początek powstania osoby zbiega się z uformowaniem układu nerwowego, nie stwierdzimy jednak, że pacjent, który stracił komórki nerwowe na skutek udaru, przestał być człowiekiem. (Istnieje jednak różnica pomiędzy utratą komórek nerwowych a utratą całego układu nerwowego – lub też sytuacją, gdy się układu nerwowego nigdy nie posiadało). Jeśli nie mamy pewności, czy zapłodnione jajo należy uznać za człowieka, nie powinniśmy go niszczyć. Myśliwy nie strzela, jeśli nie jest pewien, czy jego celem jest jeleń czy człowiek. |
4. Embrion nie posiada żadnego status moralnego
Embrion jest materią organiczną o statusie nieróżniącym się od status innych części ciała.
Argumenty za | Argumenty przeciw |
Pobierając embrionalne komórki macierzyste z zarodka we wczesnej fazie rozwoju uniemożliwiamy mu normalny rozwój. Oznacza to, że uniemożliwiamy mu rozwinięcie się do postaci, którą mu „zaprogramowano” – istoty ludzkiej. | Pobierając embrionalne komórki macierzyste z zarodka we wczesnej fazie rozwoju uniemożliwiamy mu normalny rozwój. Oznacza to, że uniemożliwiamy mu rozwinięcie się do postaci, którą mu „zaprogramowano” – istoty ludzkiej. |
Poszczególne religie w różny sposób postrzegają status zarodka ludzkiego we wczesnej fazie rozwoju. Kościół Rzymskokatolicki, Prawosławny i konserwatywne kościoły protestanckie uznają, że zarodek ma status człowieka od momentu poczęcia i nie dopuszczają one możliwości badań nad embrionami. W judaizmie i islamie nacisk położony jest na pomaganie innym, w związku z tym religie te uznają, że embrion nie posiada statusu człowieka przed upływem 40 dni od zapłodnienia i zezwalają one na prowadzenie pewnych badań na embrionach. Inne religie zajmują jeszcze inne stanowiska. Możesz przeczytać więcej na ten temat ściągając rozszerzoną wersję tej broszury.
Broszura została opracowana przez Kristinę Hug i zrecenzowana przez Görana Hermerén.
Tłumaczenie na język polski: Barbara Banasiuk
Zdjęcia publikujemy dzięki uprzejmości Wellcome Images: Jajo i sperma: Spike Walker; Blastocysta na szpilce: Yorgos Nikas.